Wadi – oznacza dolinę, rum – teren położony wyżej. W praktyce nazwa oznacza obszar pustynny położony wysoko nad poziomem morza. Pustynia wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, przypomina planetę Mars. I nie jest to przesada. Czerwone piaski, postrzępione, kruszejące skały, liczne łuki skalne, beduińskie campy przytulone do wysokich gór, sprawiają nieodparte wrażenie przebywania w innym wymiarze. Wystarczy usiąść i wyobrazić sobie, że oto jesteśmy sami na całej planecie. Nie bez kozery Wadi Rum była scenerią kilkunastu filmów. Kręcono tu Gwiezdne wojny, Czerwoną Planetę, Marsjanina czy Lawrence’a z Arabii. I to właśnie nazwisko Thomasa Edwarda Lawrence’a, spopularyzowanego przez kino jako Lawrence z Arabii, przewija się kilkakrotnie podczas zwiedzania pustyni. Jest tu i źródełko Lawrence’a i jego dom (a w zasadzie to kilka kamieni pozostałych rzekomo po jego domu), które w rzeczywistości wcale nie są „jego”, ale legenda jest i żyje, ku uciesze turystów.

Zwiedzanie Wadi Rum jest podróżą przez ewolucję geologiczną Ziemi. Masywne wzniesienia wyrastają prosto z morza piasku, będącego wynikiem pierwotnego ruchu tektonicznego, który rozciął podłoże skalne, zanim wzniósł je wysoko nad powierzchnią pustyni. Dmuchający piasek i zimowe powodzie wygładziły doliny i wąwozy, kształtując piaskowiec w naturalne wieże i łukowate mosty. Twardszy, starszy granit tworzy podłoże Wadi Rum i jest widoczny wśród warstw bazowych wyższych gór.

Krótka historia

Oprócz zachwycającego krajobrazu pustynnego, Wadi Rum może się poszczycić niesamowitym krajobrazem kulturowym. W tym miejscu odkryto 25 000 petroglifów (rzeźby skalne), 20 000 inskrypcji i 154 stanowisk archeologicznych, śledząc ewolucję myśli ludzkiej i wczesny rozwój alfabetu. Petroglify, głównie wyryte na skałach, głazach i ścianach klifowych, obejmują wszystkie epoki od neolitu po okres nabatejski. Przedstawiają postaci ludzkie, łuki i strzały, a także zwierzęta takie jak wielbłądy, koziorożce i konie, również symbole – linie i kręgi, świadczące  o pradawnej działalności duszpasterskiej, rolniczej i miejskiej. Te petroglify ujawniają również zmiany klimatu, od łagodnego  wilgotnego do obecnego suchego klimatu pustynnego. Liczne napisy są głównie w czterech różnych językach, tamudzkim, nabatejskim, islamskim i arabskim, świadczą o powszechnym piśmiennictwie wśród społeczeństw na Półwyspie Arabskim. Wskazują również, że wielu ludzi różnych kultur zamieszkiwało Wadi Rum już 12 000 lat temu.

Beduini

Obecnie mieszkańcy pustyni to głównie Beduini, około kilkuset z nich mieszka w namiotach z koziej sierści i betonowych domach w wiosce Rum. Słowo beduin pochodzi od arabskiego badawi, co oznacza „mieszkaniec pustyni”.

To właśnie Beduini przejęli cały ruch turystyczny w regionie. Otworzyli kilkadziesiąt campów na pustyni i organizują wycieczki piesze, jeep safari, a nawet loty balonem. Dla każdego coś miłego, są w stanie zorganizować wszystko, czego zapragniecie. Hodują wielbłądy i kozy, których liczne stada można spotkać podczas przejażdżki po pustyni. Poza wielbłądami, na których można także zwiedzać pustynię, Beduini kochają swoje Toyoty, którymi przewożą turystów po najpiękniejszych i w miarę dostępnych miejscach na Wadi Rum. To lud niezwykle gościnny i uczynny, mimo tego, że z turystyki obecnie żyją. Robią to jednak w taki sposób, by turysta był po prostu zadowolony.

Jak zwiedzać Wadi Rum?

Jak kto woli. Można na własną rękę, swoim/wynajętym samochodem (koniecznie z napędem 4×4), ale nie jest to zbyt popularne, gdyż na pustyni można się zwyczajnie zgubić. Można na wielbłądzie, wykupując camel ride u Beduinów, można pieszo jeśli macie na tyle siły i czasu. Najpopularniejszym jednak sposobem jest wynajęcie jeepa z kierowcą, który zorganizuje Wam prywatne safari i zawiezie wszędzie tam, gdzie chcecie. I jak nie jesteśmy zwolennikami turystyki zorganizowanej i zawsze wolimy wszystko sami, tak na Wadi Rum opcja ta wydała nam się bardzo dobra. Przede wszystkim dlatego, że nie trzeba zwiedzać w zorganizowanej grupie, takie prywatne safari może być dla jednej, dwóch czy ośmiu, jak w naszym przypadku, osób. Jedynie cena zależy od ilości osób, im więcej tym taniej.

Safari może trwać 2, 4, 6 godzin lub cały dzień. My wybraliśmy opcję całodniową, z lunchem w połowie dnia. Pozwoliło nam to cieszyć się pustynią i wspaniałymi widokami przez wiele godzin i nie spieszyć się. Główna trasa większości safari wiedzie po tych samych punktach, w opcji całodniowej jest ich 10. Są to punkty widokowe, wydmy, kaniony, łuki skalne. Minus jest jednak taki, że w większości tych miejsc nie będziecie sami, a wręcz spotykać będziecie te same osoby kursujące z miejsca na miejsce. Z uwagi na naprawdę duży ruch turystyczny, nie będziecie sami na planecie Mars. No chyba, że będzie to jakiś nietypowy okres. Nasz pobyt na pustyni wypadł w Wielkanoc, a konkretnie w Lany Poniedziałek, zatem turystów było naprawdę sporo.

Co zobaczyć na pustyni Wadi Rum?

Źródełko Lawrence’a (Lawrence Spring)

to pierwszy punkt na liście pustynnych atrakcji, do których na pewno dotrzecie. Znajduje się na górze Ain Abu Aineh, na którą trzeba się wspiąć nie tyle do samego źródełka, co dla (ponoć) wspaniałego widoku na cała okolicę. Ponoć, bo my nie wspięliśmy się, czego teraz żałuję. Po prawie tygodniu intensywnego chodzenia, po kilkanaście kilometrów dziennie, na myśl o tym, że zamiast być wożonymi, mamy gdzieś znowu wchodzić, poczuliśmy niemoc i tylko rozejrzeliśmy się na dole. Szkoda, bo widok z góry piękny, ale wyjątkowo czuję się usprawiedliwiona. Zresztą pod źródełkiem było dużo ludzi, rząd kolejnych się wspinał gęsiego i w sumie nic mnie nie zachęciło do wejścia. Nie popełniajcie tego błędu, nie dajcie się zwieść niepozornemu wyglądowi góry i wdrapcie się, choćby na czworaka 😉 Tuż przy szlaku znajduje się duży kamień z nabatejskimi napisami.

Czerwona wydma Al Ramal (Red Dune)

szybko okazało się, że nasz dzień nie przyniesie odpoczynku i co chwilę będziemy wychodzić z samochodu. Przed nami pojawiła się całkiem wysoka wydma w kolorze ciemno pomarańczowym, z drobniuteńkim ciepłym piaskiem. Z góry widoki iście marsjańskie. Malutkie campy rozrzucone po okolicy wyglądają jak jakieś stacje badawcze na Marsie, naprawdę można wczuć się w klimat 🙂

Kanion Khazali (Khazali Canyon)

ma długość ok. 100 metrów, a ukryty jest w Jabal Khazali (jabal to góra). Kanion jest bardzo wąski, więc chwilę czekamy, aż wyjdą z niego inni turyści, a potem wchodzimy by podziwiać inskrypcje sprzed kilkuset lat. Rysunki i napisy w języku nabatejskim i arabskim, bardzo stare i naprawdę robią wrażenie.  Warto rozglądać się po ścianach kanionu, bo inskrypcji jest sporo, w różnych miejscach. Na końcu kanionu jest mała dziupla, w której nasz przewodnik każe nam stanąć by zrobić nam zdjęcie.

Mały łuk skalny (Small Arch)

pierwszy z trzech łuków, które zobaczymy tego dnia. Bardzo łatwo dostępny, dwie minuty wchodzenia i łuk zdobyty. Z łuku niezłe widoki, a sam łuk ma ok. 4 metry długości.

Dom Lawrence’a (Lawrence House)

to właściwie dwie zrujnowane ściany domu zbudowanego przez Nabatejczyków, w którym Lawrence wcale nie mieszkał, a tylko zatrzymał się w nim. Ponieważ sam dom to nic ciekawego, wspięliśmy się na półkę skalną powyżej domu, z którego rozpościerały się kolejne nieziemskie widoki. Dzieci zostały przy samochodzie, bawiąc się w najlepsze.

Potem poszukaliśmy miejsca na lunch. Nasz przewodnik znalazł ustronne miejsce, w którym odpoczęliśmy, leżąc na piasku i wygrzewając się w słońcu. Ponieważ jednak było to pod jakimś wzniesieniem, co chwilę doganiał nas cień, w którym szybko robiło się zimno. Byliśmy tam zupełnie sami i było przepięknie.  Dzieci wdrapały się na skały, a przewodnik pichcił dla nas obiadek. Byliśmy tak głodni, że dosłownie rzuciliśmy się na jedzenie. Salem, bo tak miał na imię nasz przewodnik, rozłożył dywanik, przygotował hummus, foul (coś a la gulasz warzywny), chlebek arabski, pomidory i ogórki, tuńczyka z puszki i soki, a my mocno trzymając talerze pałaszowaliśmy zapamiętale 😀 Nawet zdjęcia nie zrobiłam, taka byłam głodna!

Skalny grzyb (Mushroom Rock)

Gdy już nabraliśmy sił, ruszyliśmy dalej. Kolejny punkt to skała w kształcie grzyba. Większość tych atrakcji to nie tylko konkretne skały, łuki czy kaniony, ale też piękne okolice, które można zwiedzić skoro już się zatrzymywaliśmy. Gdyby to ode mnie zależało, stawalibyśmy co kilka metrów 🙂  Tu pustynia ma już delikatniejszy odcień.

Łuk Burdah (Burdah Arch)

to największy łuk skalny na pustyni Wadi Rum, mierzy ok. 30 metrów długości, ale nie jest łatwo dostępny, więc podziwiamy go tylko z dołu. By wejść na łuk, trzeba poświęcić min. 1,5 godziny na wejście w jedną stronę, można wykupić taką wycieczkę osobno.

Kanion Abu Khasaba (Abu Khasaba Canyon)

wysiadamy w pobliżu wejścia do kanionu, a Salem czeka na nas z drugiej strony, przy wyjściu z kanionu. Wędrówka trwa ok. 30 minut, nie spieszymy się. Po drodze trzeba przecisnąć się przez wąskie skalne przejście, a nawet odrobinę wspiąć się na skały, a potem zbiec po wydmie. Widoki po drugiej stronie wspaniałe!

Łuk skalny Umm Fruth (Umm Fruth Arch)

to chyba najbardziej zatłoczone miejsce na Wadi Rum, przynajmniej przed zachodem słońca 🙂 Nie chciało nam się wspinać na kolejny łuk, ale Salem nas (dziewczyny) pogonił. Trafiliśmy akurat w taki czas, że była kolejka do wejścia i do zdjęcia i poczułam się jak na Giewoncie 😉 Ale łuk ładny i fotogeniczny, warto dotrzeć i tu.

A potem Salem powiedział, że musi nazbierać gałązek na ognisko. Debatowaliśmy po co te gałązki i gdzie ma być to ognisko, no chyba nie w campie, bo ileż tych gałązek musielibyśmy nazbierać. Już po chwili zagadka została rozwiązana. Podjechaliśmy pod wysoką skałę, pod którą Salem ułożył materace i zaczął rozpalać ogień. Było zacisznie, wiatr nie wiał tak mocno, choć wieczór robił się już chłodny. Dzieci biegały wokół samochodu, ogień trzaskał aż miło, woda na herbatę się gotowała, a my w zadumie podziwialiśmy chylące się ku zachodowi słońce. I to były najpiękniejsza chwile w ciągu całego dnia. Pustynia mieniła się kolorami, niebo powoli zmieniało barwę z lazurowego błękitu na miękki niebieski, jasnoróżowy, lśniący pomarańczowy,  płonący czerwony, a następnie na szary i na koniec stało się ciemne, rozświetlone  jasnymi gwiazdami.

A my wypytywaliśmy Salema ile ma lat (19 i od 3 wozi codziennie turystów), czy ma żonę (nie ma, bo jest „mały” ;), Beduini żenią się w wieku ok. 26 lat, nie wcześniej), o rodzinę (ma 5 braci i żadnej siostry), czy lubi piłkę nożną (lubi, zna Lewandowskiego i Piątka, sam nie gra bo nie ma już czasu, gdy codziennie jest na pustyni, ale kiedyś był dobry w piłkę), czy Jordania ma swoją reprezentację w piłkę nożną (nie ma, nie grają, są za słabi). Poprosiliśmy go by zaśpiewał, co zrobił z wyraźną przyjemnością. Dostaliśmy swoje herbaty  z małą ilością cukru, sobie dosypał z pół kilo śmiejąc się, że to mało, bo Jordańczycy słodzą bardzo dużo. Opowiadał, że w styczniu jednego dnia spadł śnieg na pustyni, pierwszy raz po 10 latach. Że nie zawsze udaje się rozpalić ognisko i przygotować herbatę, bo mocno wieje, więc widać mieliśmy szczęście. I podczas tej przemiłej pogawędki, słońce zaszło.

Chwilę jeszcze posiedzieliśmy przy ognisku, a potem pojechaliśmy do naszego campu na kolację. Wszystkie campy wyglądają podobnie, składają się z kilku do kilkunastu namiotów w biało-czarne pasy, wykonanych z koziego włosia i wielbłądzich włókien, odpornych na opady.  Zatrzymaliśmy się w campie o wdzięcznej nazwie Desert Sunset&Tour.  Kolacja podawana była w wielkim namiocie stanowiącym jadalnię, z paleniskiem pośrodku i oczywiście imbrykami z herbatą. Na kolację zaserwowano typowe beduińskie danie, czyli zarb. Składa się ono z kurczaka (czasem jagnięciny), ziemniaków, marchewki i cukinii, upieczonych na specjalnym trzypiętrowym ruszcie, w podziemnym piecu rozgrzanym węglami, przykrytym kocem i zasypanym piaskiem. Tuż po naszym powrocie do campu, gospodarze zawołali nas na zewnątrz by odkopać naszą kolację 🙂 Do tego podano zupę jarzynową do picia, kilka rodzajów sałatek, chlebek arabski, aromatyczny ryż i sos warzywny. Wszystko było świeże i pyszne. Po kolacji padliśmy jak kawki.

Jazda na wielbłądach

Rano, po śniadaniu, Salem odwiózł nas do wioski. Tam mieliśmy odbyć przejażdżkę na wielbłądach. Obiecaliśmy dziewczynkom jazdę na wielbłądach już w Omanie na pustyni, ale tam ta przyjemność dla naszej czwórki kosztowała ponad 600 zł za pół godziny. Na Wadi Rum wynegocjowałam godzinną przejażdżkę w ramach całego pakietu. W drodze z campu do wioski widoki nadal nieziemskie.

Umowa była taka, że przejażdżkę mieliśmy rozpocząć przy Źródełku Lawrence’a, ale ponoć wielbłądy były zajęte i właściciel campu zamówił dla nas inne, które miały wystartować z wioski i wrócić do wioski, a wszystko w ciągu godziny. Zaprotestowałam, że w tym czasie to nie wyjdziemy nawet na pustynię, bo wielbłądy idą bardzo wolno, więc szybko zdecydował, że dojdziemy na nich do Źródełka Lawrence’a, a stamtąd odbierze nas Salem. Tak też się to odbyło.

I tak zakończyła się nasza przygoda z pustynią Wadi Rum. Gorąco zachęcam do spędzenia na pustyni co najmniej jednego całego dnia z noclegiem w jednym z beduińskich campów. Pustynia jest przepiękna zarówno w dzień, jak i nocą, gdy miliony gwiazd rozświetlają niebo, przecięte mleczną drogą i niezmącone światłami cywilizacji.

Jak zorganizować i ile kosztuje zwiedzanie pustyni Wadi Rum?

• jak w ogóle dotrzeć do Jordanii i jak ją zwiedzać, opiszę w osobnym wpisie
• pustynię najlepiej odwiedzić w październiku i listopadzie, a potem od marca do kwietnia, latem temperatury są nie do wytrzymania, a zimą może padać i jest zimno
• najlepiej wcześniej wybrać camp, np. na stronie booking.com, a jest ich tam kilkadziesiąt i umówić się z właścicielem na cały pakiet obejmujący nocleg w campie ze śniadaniem i kolacją, safari (ze wskazaniem jego długości), z lunchem lub bez, z jazdą na wielbłądach czy z innymi, specjalnymi życzeniami lub wycieczkami po pustyni
• ja korespondowałam w sprawie pakietu z dwoma campami- jednym bardziej luksusowym, który nie dość, że nie potrafił mi konkretnie odpowiedzieć ile będzie kosztować całodniowe safari, to ostateczna cena była dla naszej rodziny wyższa o ponad 600 zł od oferty, z której skorzystaliśmy. A pole do negocjacji mieliśmy spore, bo podróżowaliśmy w 8 osób
• ostatecznie dogadaliśmy się z Moharebem, właścicielem Desert Sunset&Tour, który zaproponował nam cenę 60 JOD (ok. 330 zł) od osoby dorosłej i 45 JOD (248 zł) za dziecko za pakiet: całodniowe safari, lunch, kolacja, nocleg, śniadanie, godzina jazda na wielbłądach i transport z wioski do campu i z powrotem
• camp jest bardzo ładnie położony, namioty czyste, pościel i ciepłe koce, łazienki są wspólne w murowanym domku (była ciepła woda), również czyste, jedzenie pyszne i w dużej ilości
• wstęp do Wadi Rum kosztuje 5 JOD, płatny jest w Visitor Centre, jeśli macie Jordan Pass to opłata jest wliczona w cenę karty
• by dotrzeć do pustyni trzeba najpierw przejechać przez Visitor Centre, gdzie stoi strażnik. Jeśli nie macie rezerwacji w żadnym campie to można skorzystać z ofert w Visitor Centre (jest tam stały cennik noclegów i wycieczek). Jeśli macie to jedziecie dalej, nas nie zapytano nawet o opłatę ani o Jordan Pass, tylko o nazwisko Beduina, z którym byliśmy umówieni
• kilka kilometrów za Visitor Centre znajduje się wioska Rum, w której można zrobić ostatnie zakupy lub zostawić samochód na czas pobytu na pustyni (nasz został pod „lokalem” Mohareba)
• stamtąd zabrał nas Salem, nasz przewodnik i ruszyliśmy na podbój Marsa.

Podobał Ci się ten wpis? Polub nasz profil na Facebooku.

Zobacz także:

Wadi Numeira – niezwykły kanion w Jordanii